آشنایی با کتاب «چگونه رفتار كنيم؟»

1- مشخصات کتاب:

1/1- قطع: وزيري، جلد شميز

2/1- سال انتشار: چاپ دوم 1400

3/1- تعداد صفحات: 532

4/1- قیمت: 60000 تومان

5/1- موضوع: فرهنگي- اجتماعي

2- اين كتاب در 8  فصل تنظيم شده كه با اختصار به شرح ذيل است . لازم بذكر است در تمام فصول و جزئيات اين كتاب از سخنان گوهربار امام خميني و مقام معظم رهبري نيز استفاده شده است:

دفتر اول : كليات:

معنا و مفهوم سياست:

در غرب : تفكر دين از سياست جداست و حكومتها نقشي در رشد و تعالي افراد ندارند و قوانين وضع شده است براي پيشرفت مناسبات اجتماعي آنهم بطور مطلق مادّي و غير انساني( حيواني) است، مباني سياست در غرب هستند.

سياست در اسلام: بر سه پايه استوار است:

الف- قرآن: خدا، پيغمبر، امامت، عدل و معاد( روز قيامت ).

ب- گستره احكام و قوانين اسلام: قوانين تعالي بخش پيغمبران خدا بخصوص آخرين آن حضرت محمد ( ص ) و پس از او امامان معصوم كه در طول تاريخ از جانب خدا تنظيم، تدوين و نگارش شده است. و براي اجراي آن زجرها كشيده و خون‌هاي پاك آنان به زمين ريخته است.

ج- سيرة پيشوايان ديني: ادامه دهندگان راه معصومين تحت عنوان وليِّ فقيه.

بنابرين دين اسلام يك دين سياسي است. يك ديني است كه همه چيزش سياست است حتي عبادتش و سياست آن هدايت همه اقشار به سمت دنيوي و اخروي است.

دفتردوم:شاخص‌هاي رفتار سياسي اسلامي

1- آگاهي و بينش:در شرع مقدس اسلام بر آگاهي و بينش ديني- سياسي تأكيد فراوان شده است. بدين منظور كه انسان آگاه داراي صفات شايسته ذيل مي‌باشد:

1/1- رفتار سياسي آگاهانه

2/1- پند آموزي از تاريخ و سرنوشت گذشتگان

3/1- تشخيص حق از باطل

4/1- شناخت حقوق سياسي فردي

5/1- گنجاندن حقوق سياسي افراد در قانون اساسي

6/1- آزادي سياسي افراد در قانون

2- اخلاق سياسي: لزوم رعايت مسائل اخلاقي از جمله اخلاق سياسي در اين برهه زماني كه اكثراً دچار فساد و انحراف اخلاقي شده‌اند، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.

1/2- ارتباط اخلاق و سياست: اخلاق و رفتار از يكديگر متأثر بوده و تأثير اخلاق در عمل، منجمله عمل و رفتار سياسي، بر كسي پوشيده نيست. كسي كه اخلاق سياسي ندارد حيوان است حتي اگر علم بسيار هم داشته باشد.

2/2- لزوم صلاحيت‌هاي اخلاقي در مسائل سياسي: تاريخ گواهي مي­دهد هرگاه حاكمان و سردمداران جوامع بشري، انسانهاي عاقل و خودساخته‌اي بوده‌اند، ملت‌ها نيز نيكوكار،خوش اخلاق و سعادتمند شده‌اند. بدين سبب اسلام با جديت تمام بر اخلاق نيك تمام مسؤولان نظام اسلامي(از بالا تا پايين ) احرار ورزيده است. در اين قسمت فرازهايي از نامة حضرت علي( ع) به مالك اشتر بر آمده است.

3- تقواي سياسي: بطور كل وجه تمايز بين اخلاق سياسي در غرب و اخلاق سياسي در اسلام را مي‌توان تقواي سياسي ناميد.

تقواي سياسي در غرب: همان اخلاق سياسي است كه مسائل و احكام ديني در آن رعايت و منظور نمي‌شود.

تقواي سياسي در اسلام: همان اخلاق سياسي است كه كلي، احكام ديني در آن منظور شده و دليل برتري سياسي اسلامي بر همه سياست‌هاي دنيا همين مسأله است. ضمناً سياست بدون اخلاق و تقوا- بخصوص در غرب- يعني رذالت، ظلم، جنايت، آدمكشي، استثمار، استكبار، زورگويي، ديكتاتوري و....

دفتر سوم:  ضرورتهاي سلوك فردي در رفتار سياسي اسلامي

1 – صفات ايجابي: بايد صفات خوب ذيل را در خود ايجاد كرد:

1/1- گشاده رويي و مهرباني

2/1- صداقت و راستي

3/1- ساده زيستي و قناعت

4/1- عدالت و انصاف

5/1- تدبّر، تعقّل و فهم عميق

6/1- صبر، حلم و بردباري

7/1- سعه صدر و مدارا( نقدپذيري)

2 – صفات سلبي: صفات ذيل را بايد از خود دور كرد

1/2- اسراف و تجمل گرايي

2/2- تندخويي و بدزباني

3/2- درغگويي و نفاق

4/2- كم تحملي و نقد ناپذيري

دفتر چهارم: ضرورتهاي سلوك خانوادگي در رفتار سياسي اسلامي.

نظر باينكه زير بناي جامعه اسلامي، خانواده مي‌باشد بدين منظور ضرورت مؤكد هست كه تك تك اعضاء خانواده اسلامي بخصوص پدر بايد به رفتار سياسي بشرح ذيل متخلّق شوند تا نه تنها استحكام اين جامعه كوچك ( خانواده) حادث شود، بلكه جامعه بزرگ اسلام از قدرت و استحكام لازم ديني سياسي در برابر دشمنانش را پيدا كند.

1 – تربيت سياسي خانواده:

1/1- اهتمام به اخلاق خانوادگي و انتقال مفاهيم به فرزندان.

2/1- تقويت پايه‌هاي بنيادين ارزشي و سياسي.

3/1- آموزش روش درست تحليل سياسي.

2 – گفتمان عقلاني و تبيين مسائل در جهت بصيرت افزايي در خانواده.

3- پرهيز از بحث‌هاي اختلاف انگيز و بيهوده سياسي در خانواده.

4- فراهم كردن وروديهاي صحيح خبري در خانواده.

5- القاء وجدان كاري و تعهد در خانواده.

دفتر پنجم: ضرورت‌هاي سلوك اجتماعي سياسي در رفتار سياسي اسلامي

      در اين فصل 14 ضرورت مطرح مي‌شود كه مهمترين آنان به شرح ذيل است:

• امر به معروف و نهي از منكر.
• امانتداري، قانون مداري و مردمداري.
• حق‌گويي و حق‌طلبي.
• دوري از ياس و نااميدي.
• شناخت جريانات سياسي و قضاوت منصفانه پيرامون آن.

دفتر ششم: شاخص‌هاي سلوك سياسي در برابر حكومت اسلامي

در اين فصل نيز 9 مورد مشخص شده كه اهم آنان به قرار ذيل است:

• ولايت مداري.
• اطاعت از سلسله مراتب.
• اعتماد به مسؤولان دولتي.
• مسؤوليت همگاني و نظارت عمومي.

دفتر هفتم: شاخص‌هاي سلوك سياسي در برابر دوستان و دشمنان

       از آنجائيكه دوست و دشمن نقش تعيين كننده‌اي در زندگي انسان دارد و شناخت هر كدام از آنها مي‌تواند در سعادت و شقاوت افراد يا نوع حكومت آثار و نتايج پر بركت و يا بسيار زيانباري داشته باشد، بر آن شديم از اين فصل كتاب مطلب بيشتري را ارائه دهيم.

1- دوست شناسي: دين مبين اسلام همه افراد بشر را دعوت مي‌كند كه در كارها يار و يارو يكديگر و در زندگي دوستدار هم باشند. حضرت علي (ع) مي‌فرمايند« ناتوان ترين مردم كسي است كه از دوستيابي ناتوان باشد.»

1/1- رعايت معيارهاي دوستي در اسلام

قرآن:

 - اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، از غير خود انتخاب نكنيد. آنها از هرگونه شر و فسادي درباره شما كوتاهي نمي‌كنند.آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشيد.

• اهل ايمان نبايد كافران را براي خود دوست و سرپرست انتخاب كنند.
• در آنجا (بهشت) مومنان با بعضي به صحبت روي كنند. يكي از آنها گويد مرا (در دنيا) دوستي كافر بود كه او با من مي‌گفت آيا تو باور مي‌كني كه چون مرديم و استخوان ما خاك شد باز(زنده شويم) و پاداش و كيفري ببينيم؟ باز اين گوينده بهشتي به رفيقان گويد مي‌خواهيد نظر كنيد و آن رفيق كافر را در ميان دوزخ معذب ببينيد؟. به او بگويد قسم بخدا كه نزديك بود مرا هم چون خود هلاك گرداني و اگر نعمت و لطف خداي من نگهدارم نبود من هم به دوزخ در نزد تو حاضر بودم.

معصوم (س):

• دوستي با خدا، اهل بيت عصمت و طهارت، پدر و مادر از واجبات است.
• براي خدا با يكديگر دوستي كنيد.
• دوستاني كه پيدا كرده‌ايم را حفظ كنيد.
• واجب است از نام، نشان، پدر،ايل و تبار دوست كسب اطلاع و آگاهي پيدا كنيد.
• دوست كسي است كه چون او را ياد كردي ترا ياد كند، چون او را از ياد بردي تورا به ياد آورد و بتو بي‌اعتناعي نكند و بتو محبت كند.
• دوستان ترا دوست و دشمنان ترا دشمن بداند.
• در نبود تو مدافع بوده و پس از مرگ بياد تو باشد.
• دوستان خوب بمنزله دست و بال و پَر تو هستند و هم چون خانواده ثروت تُواَند. پس تو نيز جان و مال خود را از ايشان دريغ مدار.
• رازها و عيوب دوستان خوب واقعي كه از گوگرد سرخ ناياب‌ترند را بپوشان و خوبي‌هاي آنان را پخش كن.
• با دوستان ظاهري (دروغي) با روي باز و لبي خندان برخورد كن و بيش از اين انتظار از ايشان نداشته باش.
• دوست همچون وصله لباس است، پس آنرا هم شكل و همسان با خودت برگزين.
• آنكه پس از آزموني نيك، كسي را دوستي گيرد دوستي آنان تداوم يابد و محبت استوار شود.
• دوست واقعي را به سه چيز آزمايش كن:

* اگر او را بخشم آوري از حدود خارج نشود.

* اگر با پول و مال دنيا او را بيازمايي از تو دريغ نكند.

* با او هم سفر باش كه ميزان صداقت و دوستي‌اش مشخص خواهد شد.

 -     دوست تو اگر سه بار عصباني شد و تندي كرد امّا جز بدي به تو نگفت او را براي هميشه دوست و رفيق بگير.

-      عفو و مهرباني، عمل به وعده، عيادت به هنگام بيماري، حفظ ناموس كند. گمان بد نبرد، آزار ندهد و نهان و آشكار او براي تو يكسان باشد.

-       از دوستي با افراد احمق، نادان، بخيل، بدكار و دروغگو بپرهيز.

-       دوست خوب آنست كه:

* همنشين شدي مايه آراستگي تو باشد.

* خدمتش كني ترا نگهبان باشد.

* ياري خواستي كمكت كند و چيزي از او طلبيدي عطا كند.

* سخن گفتن ترا تصديق كند.

* به دشمن حمله بردي پشتيباني كند.

* گرفتاري پيش آمد آنرا بر طرف كند.

* در تو نيكي ديد آنرا بحساب آورد.

* زينت ترا زينت خود و عيب ترا عيب خود بشمارد.

* اگر به رياست، ثروت، پست و مقام و توانگري رسيد از تو دريغ نكند و رفتارش با تو عوض نشود.

* اگر ساكت بودي او آغاز و ترا دلجويي كند.

2/1- لزوم شناخت دوست از دشمن

از آنجائيكه دنياي مادي پر از امور باطل است و اغلب با حق مخلوط مي‌شود و تشخيص آن بسيار سخت و دشوار است، ضرورت شناخت دوست از دشمن از واجبات است. چنانچه حضرت علي(ع) مي‌فرمايند:

«شبهه را براي اين شبهه ناميدند كه بحق شباهت دارد. اما نور هدايت كننده دوستان خدا در شبهات يقين است و راهنماي آنان مسير هدايت الهي است. اما دشمنان خدا، دعوت كننده در شبهات و گمراهي، راهنمايي آنان كوري است.»

3/1- ضرورت وحدت و انسجام در رفتار سياسي با دوستان

مسؤولين و ملت‌هاي مسلمان براي برپايي و حفظ حكومت جمهوري اسلامي بايد وحدت و انسجام در رفتار سياسي با يكديگر داشته باشند. بهمين جهت براي تحقق اين امر راهكارهايي از قرآن و بيانات مقام معظم رهبري بشرح ذيل ارائه شده است:

• كمرنگ كردن اختلافات
• تقويت مشتركات
• توجه به نفوذيها و دشمن و القاءات آنان
• اختلافات را بميان مردم نكشاندن
• تحمل نقدها و بدگويي‌ها
• اعتماد نكردن به دشمن

2- دشمن شناسي

قرآن:

• اي كساني كه ايمان آورده‌ايد دشمنان من و دشمنان خودتان را بعنوان دوست انتخاب نكنيد
• آنان (كافران) دشمند پس از آنان حذر و دوري كنيد.
• در برابر دشمنان هر قدر توانايي كه داريد از نيرو و قدرت نظامي، آماده كنيد.

معصوم (س):

• قرآن بر سه قسمت نازل گرديد كه يك سوم آن دربارة ما و دوستان ما و يك سوم دربارة دشمنان ما و دشمنان پيشينيان ما و يك سوم ديگر مشتمل بر روش‌‌ها و مثال‌ها است.
•  كسي كه از دشمن غفلت كند، حيله‌ها و كيدهاي دشمن بيدارش خواهد ساخت.

وليِّ فقيه:

• بايد شما دشمنان را بشناسيد، اگر نشناسيد نمي‌توانيد دفعش كنيد.
• - دشمن را بايد شناخت، دشمن شناسي يكي از مهمترين كارهاست.

1/2- آثار عدم شناخت دشمن:

اولين اثر عدم شناخت دشمن، تضعيف جبهه حق در مقابل دشمن و از دست دادن فرصت دفاع است. رهبر انقلاب مي‌فرمايند: نگذاريد دشمنان از بي بصيرتي ما استفاده كنند، دشمن به شكل دوست جلوه مي‌كند.

2/2- شناخت زمينه‌هاي نفوذ دشمن:

• مهمترين عامل نفوذ دشمن، نفوذ فرهنگي است كه با تمام توان و ظرفيت حمله مي‌كند.
• غفلت، سستي و ضعف مسؤولين و مردم.

3/2- آگاهي از علل دشمني دشمنان:

• خوف از اسلام ناب محمدي (ص) و گسترش آن، چون از اسلام سيلي خورده‌اند.
• نفي سلطه سياسي، اقتصادي، نظامي و فرهنگي آنان توسط نظام جمهوري اسلامي ايران.

4/2- شناخت اهداف دشمن:[1]

دشمن داراي سه هدف بلند مدت، ميان مدت و كوتاه مدت بشرح ذيل است:

• اهداف بلند مدت دشمن، ايجاد سلطه سياسي، اقتصادي، فرهنگي، نظامي و علمي مي‌باشد.
• اهداف ميان مدت؛ نفي حكومت ديني، القاء نا كارآمدي نظام سياسي اسلام ناب، سست كردن پايه‌هاي ايمان و عقيده مردم، مبارزه با ارزش‌ها و القاء بي هويتي و ايجاد روحيه يأس و نااميدي مي‌باشد.
• اهداف كوتاه مدت؛ تضعيف اركان نظام اسلامي، كمرنگ كردنجايگاه دين با خارج كردن روحانيت از صحنه، ايجاد نا امني و ايجاد اختلاف و تفرقه از برنامه‌هاي دشمن در كوتاه مدت است.

3- روش‌هاي دشمني دشمنان

ازآنجائيكه دشمنان اسلام ، از اسلام ناب محمدي(ص) و گسترش آن سيلي خورده‌اند دست به اقداماتي بشرح ذيل زدند:

1/3- اقدام عليه دين و شريعت كه عبارت‌اند از: تحقير كردن مسلمين، تخريب اماكن مذهبي، اتهام زني به مذهب، قرار دادن مذهب عليه مذهب و اختراع مكاتب و مذاهب جعلي و دروغي.

2/3- اقدام عليه رهبران الهي كه عبارت‌اند از: ايجاد ترديد در حقانيت رهبران الهي، قداست زدايي از رهبران نظام و ديكتاتور خواندن رهبران الهي.

3/3- اقدام عليه نظام اسلامي و مردم: كه در تهاجم، فرهنگي، سياسي، اقتصادي و نظامي خلاصه مي‌شود.

4- چگونگي رفتار با دشمن

1/4- رفتار با دشمن دروني( هواي نفس)

قرآن:

"آيا ديدي كسي را كه هواي نفس خويش را معبود خود برگزيده است؟"

معصوم:

 بار خدايا بتو پناه ميبرم.... از پيروي هوسهاي نفساني.

ولي فقيه:

امام راحل : جهاد نفس كه جهاد بزرگ است و از كشته شدن در راه حق تعالي بالاتر است.

رهبر معظم انقلاب: اگر دشمن دروني به انسان حمله كرد، درون انسان را تهي و خالي كرد. آنجا راه منحرف مي‌شود.

2/4- رفتار با دشمن بيروني

• دشمن بيرون از مرزهاي اسلامي ( كافران و مشركان) كه بيشتر اينها ابر قدرتها و ايادي وابسته به آنان هستند كه سازش يا صلح با اينها جايز نيست.
• دشمن درون مرزهاي اسلامي كه عبارت‌اند از منافقين داخلي، فتنه‌گران، غيرخوديها، روشنفكران وابسته به بيگانگان و سكولارها و متحجرين و مرتجعين مقدس مأب‌ها كه مصيبت بزرگي براي نظام اسلاميهستند.

5- ضرورت و چگونگي مرز بندي با دشمنان در رفتار سياسي

در صورت عدم مرزبندي روشن و شفاف با دشمنان اسلام خصوصاً دشمنان خارجي( لا اعبد ما تعبدون) ، يقيناً نظام اسلامي محكوم به شكست است و ملت سيلي خواهد خورد كه شايد نتواند دوباره قيام كند. براي اين مرزبندي در رفتار سياسي اقدامات ذيل قابل اهميت است:

1/5- اظهار و نفي صريح مواضع دشمنان در همه سطوح.

2/5- برائت از هواداري دشمنان.

3/5- اگر دشمن تأييدمان كرد در عملكرد و مواضع خود تجديد نظر كنيم.

4/5- برخلاف نظر و رويه دشمن عمل كنيم.

5/5- دشمن تا زماني كه ما بر عقايد و اصول اسلام و نظام اسلامي ( جمهوري اسلامي) خود محكم پاي‌بند باشيم، دشمني خواهد كرد، بنابراين زماني دشمن ما را تحمل خواهد كرد كه از آن عقايد و اصول دست برداريم و خداي ناكرده آنرا رها سازيم.

دفتر هشتم: آسيب‌هاي رفتار سياسي:

تجربة تاريخي ثابت كرده كه انقلابهاي بزرگ جهان هر كدام دستخوش آسيب و انحراف شده‌اند. انقلاب اسلامي ايران نيز از اين خطر در امان نيست، بنابراين موارد ذيل از آسيبهاي مهم هستند كه در اين كتاب شمرده شده‌اند:

1- خودمحوري بجاي خدامحوري: همان خودخواهي و پيروي از هواي نفس است.

2- گرايش به تمايلات نفساني: از قبيل قدرت طلبي، شهرت طلبي، ثروت طلبي و....

3- عُجب و كيد سياسي: از خودراضي بودن، مغرور بودن، خودپسندي و....

4- بدبيني و سوء ظن: بيماري درد آوري است چه براي خود و چه ديگران.

5- لجاجت: پاي فشاري در باطل و ايستادگي در برابر حق، در تفسير نور براي لجاجت 24 بيماري روحي براي انسان نقل شده است.

6- عدم آگاهي و عدم بصيرت سياسي: امام صادق (ع) مي‌فرمايند، كسي كه بدون بصيرت دست به اقدامي بزند... به بيراهه مي‌رود... و از مقصد نصيبي نخواهد داشت.

7- التقاط و انحراف سياسي: حضرت علي (ع) مي‌فرمايند:... مردي كه مجهولات بهم بافته و در ميان انسانهاي نادان امت جايگاهي پيدا كرده است، در تاريكي‌هاي فتنه فرو رفته و از مشاهده صلح و صفا كور است.

8- افراط و تفريط: اسلام افراط و تفريط را نكوهش كرده و در مقابل، مسلمانان را به اعتدال و ميانه‌روي دعوت كرده است.

9- باند بازي و تحزب‌گرايي: جوامع غربي براي اداره امورات مردم حزب تشكيل دادند در حالي كه هر حزبي به اعمال خودش خوش است و بقيه را خصوصاً مردم را به هيچ مي‌انگارد.

10- غفلت و اعتماد به دشمن: « لحظه‌اي نبايد از كيد دشمنان اسلام غافل بمانيم.»

«اين جور نباشد كه ما با رفيق و برادر خودمان كه مثلاً اين جا نشسته، بنا كنيم مخالفت اما دلمان به آن مستكبر يا آن بي حياي مخالف همراه باشد، از او كمك بخواهيم به او اعتماد بكنيم.»

11- عدم استقامت و ترك مبارزه: مهمترين عامل است كه مستقيماً بر مي‌گردد به ايمان و اعتقادات مسؤولين و مردم. زيرا تنها ايمان بخداست كه انسان را در برابر آسيب‌ها و سختي‌ها مقاوم كرده و هرگز صحنه مبارزه را ترك نمي‌كند. كشته شود شهيد، پيروز شود بركت بدنبال آن است.

12- نداشتن خط‌مشي و معيار در رفتار سياسي: « اگر ملتي قدرت تحليل خودش را از دست بدهد، فريب و شكست خواهد خورد.»

«بهترين شاخص‌ها خود امام راحل و خط امام است... اولين و اصلي‌ترين نقطه در مباني امام و نظرات امام، مسأله اسلام ناب محمدي(ص) است.»

13- قانون گريزي: «قانون معين شده است. نمي‌شود از شما پذيرفت كه ما قانون راقبول نداريم، غلط مي‌كني قانون را قبول نداري، قانون ترا قبول ندارد.»