تاریخ و تحلیل جامع حرکت روشنفکری در ایران و جهان در این کتاب از منظر و دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، بررسی گردیده است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی بواسطة فعالیتهای گستردة خود قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و حشر و نشر با نویسندگان و شاعران، و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دیدارهای رسمی و غیررسمی با اقشار دانشگاهی، نخبگان، شاعران و سایر گروه‌هایی که صبغة روشنفکری دارند؛ شناخت جامعی از حرکت روشنفکری داشته و آن را در تحلیلی جامع ارائه نموده اند. روشنفکری در قبل از انقلاب اسلامی خصوصیاتی داشت که جلا آل احمد در کتاب «خدمت یا خیانت روشنفکران» به آنها اشاره می نماید . پس از انقلاب اسلامی، جز در برهه هایی خصوصاً اویل انقلاب، روشنفکری کوچ کرده از رژیم فاسد پهلوی به نظام مطهر جمهوری اسلامی، نتوانست با آرمانها و حرکت مردم در نظام دینی همراه شود.
شناخت نقاط تلاقی و افتراق روشنفکری دینی و مردمی جوشیده از انقلاب اسلامی و روشنفکری غیر دینی و بریدة از مردم و وابسته به مبانی فکری غربی، بسیار حائز اهمیت است و نقش مهمی در بصیرت مردمی و شناخت جریانهای مدعی روشنفکری و مواضع آنان دارد.
در بخشی از این کتاب امام خامنه ای در توصیف ارتجاع روشنفکری و خصوصیات آنان می فرمایند:
از بعد از جنگ تلاشهای جدّی شروع شده، برای این که روشنفکری ایران را به همان حالت بیماری قبل از انقلاب برگردانند- برگشت به عقب، ارتجاع – یعنی باز قهر کردن با مذهب، قهر کردن با بنیان های بومی، رو کردن به غرب، دلبستگی و وابستگی بی قید و شرط به غرب، پذیرفتن هر چه که از غرب – از اروپا از آمریکا – می آید، بزرگ شمردن هر آنچه که متعلق به بیگانه و حقیر شمردن هر آنچه که مربوط به خودی است؛ که در باطن خودش، تحقیر ملت ایران و تحقیر بنیان هایش را همراه دارد؛ من این را دارم مشاهده می کنم. 22/2/1377
این کتاب در 480 صفحه در 11 فصل و 12 پیوست این شناخت را فراهم می نماید. از ویژگیهای این کتاب، توضیحات نسبتاً مفصل و جامعی است که به صورت پاورقی در جهت معرفی و تشریح اشخاص و اتفاقات و جریانهایی است که رهبری از آنها در بیاناتشان ذکری به میان آورده اند. نکات تصریحی در پایان هر فصل، راهنمایی و جمع بندی خوبی برای مطالعه کنندگان فراهم می آورد. تصاویر لازم و متناسب برخی بحثها، از نقاط مثبت دیگر این کتاب است.