روحانیت در جریان نهضت انقلاب اسلامی از 15 خرداد 1342، احساس کرد که نیاز به تشکّلی جهت تجمع روحانیون مبارز، تبادل نظر و تصمیم‌گیریها مهم دارد که در یک شاخة آن منتهی به تشکیل حزب جمهوری اسلامی گردید. این حزب با حضور عناصری چون شهید بهشتی و آیت‌الله خامنه‌ای نقش بارزی در مسائل بعد از پیروزی انقلاب اسلامی داشت و همین نقش و حضور این شخصیتها بود که دشمنان بویژه منافقین را به توطئه و تبلیغات وسیع علیه حزب برانگیخت و عاقبت نیز با انفجار مقر این حزب، آیت‌الله بهشتی و 72 تن از یاران امام و انقلاب را به شهادت رساندند. تاریخ این حزب بسیاری از حوادث مهم دهسال اوّل انقلاب را روشن می‌نماید.