مصاحبه با مؤلف کتاب "من تقی زاده هستم"
سؤال 1: لطفاً خودتان را معرفی کنید و سوابق پژوهشی و کتابهای منتشره خود را نام ببرید؟
من علی معصومی هستم. در سال 1334 در حوالی شهر قم متولد شدم و تا پایان دورة متوسطه در همین شهر تحصیل کردم و دورة کارشناسی و کارشناسی ارشد رشتة تاریخ را نیز بین سالهای 1368 تا 1375 در دانشگاه شهید بهشتی سپری نمودم.
امور نگارشی و فرهنگی و پژوهشی را از سال 1359 در حوزة روزنامه نگاری شروع کردم و از اویل دهة هفتاد در کنار روزنامه نگاری به کار تألیف کتاب نیز مشغول شدم تا کنون حدود پنجاه عنوان کتاب منتشر شده را در کارنامه دارم که پیرامون بازشناسی مشاهیر، تاریخ صدر اسلام، تاریخ شهرها و اماکن مذهبی، تاریخ علم در ایران، تاریخ بعضی ادوار ایران و اسلام و بعضی مباحث مذهبی و فرهنگی واجتماعی میباشد.
سؤال 2: انگیزه و هدف شما در تألیف کتاب «من تقی زاده هستم» چه بوده است؟
اولین هدف از تألیف کتاب «من تقی زاده هستم» روشنگری در حوزة تاریخ معاصر و تبیین جریانها و کاستیهای موجود در آن است، زیرار تا زمانی که تاریخ معاصر، به ویژه از دورة پهلوی اول و دوم به خوبی شناخته نشود، نه علل و عوامل اصلی و تاریخی وقوع انقلاب اسلامی شناخته میشود، و نه آفتها و خطرهایی که در کمین آن است، به خوبی نمایان میگردد.
از طرف دیگر، با شناخت تاریخ معاصر، روشن میشود که چه جریانها و چه افکاری میخواهند مواد فاسدی را که ملت در سال 57 از هاضمة سیاسی خود بیرون ریخت، بار دیگر به اذهان مردم باز گردانند.
سؤال 3: چرا تقی زاده را برای روایت تاریخ معاصر خود انتخاب کردید؟
انتخاب سید حسن تقی زاده برای روایت تاریخ معاصر ایران از زبان او به این دلیل است که اولاً دورة مشروطه و پهلوی را جمعاً 72 سال از سال 1285 تا 1357 حساب کنیم، تقی زاده 53 سال از این 72 سال را کاملاً در عرصة سیاسی ایران حضور فعال و تأثیر گذار داشت و هیچ یک از رجال دورة مشروطه و پهلوی از نظر زمانی این همه حضور نداشتند. ثانیاً تقی زاده از چهرههای شاخص و پّر سر و صدای دورة مذکور بود. در عرصة تبیین مشروطه و توجیه و توضیح ضرورت غرب گرایی مطالعه و شهرت فراوان داشت.
سؤال 4: چرا روش روایتگری را انتخاب کردید؟ تفاوت این روش با روشها یا مثل تاریخ تحلیلی، رمان و داستان مستند چیست؟
گزینش این شیوه به منظور ارائه مطالب و گزاره های مورد نظر تاریخی در قالب متفاوت و جدید، شیوهای تازه است. علاوه بر این، احساس میشود در این شیوه، دست نویسنده برای ارائه گزارشها و توجه به زوایای مختلف و متنوع یک شخص و یا یک پدیده، بازتر میباشد. میدانیم که در قالب رمان، داستان و حتی تحلیل، به هر حال، ذهن نویسنده و تخیّل و برداشت او، به صورت کم و یا زیاد در ارائه گزارهها و تصویر سازی از وقایع و شخصیتها، دخالت دارد، ولی در شیوه این کتاب «من تقی زاده هستم» با آفت مواجه است، همه گزارههای اصلی و تعیین کننده، درست مثل یک گزارشی تحقیقی و مستند و یا مثل یک متن تحقیقی و پژوهشی، کاملاً متکی به اسناد، مآخذ تاریخی، نقل قولها و خاطرات افراد و مورخان و ... است هیچ گزاره تعیین کننده وجود ندارد که مستند به مآخذ مختلف و متعدد نباشد. بنابراین، خواننده احساس میکند آنچه میخواند، مطابق با واقعیت است و با مجموعهای از گزارههای ذهنی و برداشتهای نویسنده مواجه نیست.
سؤال 5: آیا روایتگری شما مستند و متقن است یا تحلیلی و تحقیقی است؟
طبق پاسخی که با سؤال 4 داده شده روشن میشود که کتاب «من تقی زاده هستم»، شیوهاش مثل رمان و داستان و ... جذاب و پّر کشش است، ولی گزارههای آن دقیقاً مثل متون تحقیقی، کاملاً مستند میباشد و هرگز ساخته و پرداختة ذهن نویسنده نیست.
سؤال 6: چقدر برای یافتن منابع، پژوهش و مطالعه و تدوین این کتاب، وقت صرف کردید؟
طبیعتاً به سبب تجربه تحصیلات و مطالعاتی که در تاریخ معاصر دارم، با منابع کتاب ناآشنا نبودم، ولی در هر حال، به سبب دقت و وسواسی که در متقن بودن مطالب کتاب مذکور داشتم و تلاشی که برای یافتن عناوین پّر جاذبه برای تک تک گزارهها مینمودم، بیش از یک سال طول کشید
تا این کتاب به ثمر رسید.
سؤال 7: این موضع در چند جلد ادامه خواهد داشت؟ جلدهای بعدی در مورد چه ستالها و حوادٍ تاریخ معاصر خواهند بود؟
چون قرار است در این طرح همراه سیر وقایع تاریخی باشیم، بنابراین، جلد بعدی یا جلدهای بعدی مربوط به حوادث پایانی و دهة واپسین قرن سیزده هجری شمسی، وقایع پیش از قدرت یافتن رضا خان، دورة رضا خان و دورة محمدرضا پهلوی است. ضمناً اگر بخواهیم دورههای مذکور را مثل دورة مشروطه (مثل جلد اول کتاب من تقی زاده هستم)، خلاصهتر جمع و جور کنیم، یک جلد دیگر باقی میماند، ولی اگر قرار شود کمی مبسوطتر به موضوع پرداخته شود، حداقل دو جلد دیگر باقی میماند.
سؤال 8: مؤسسه فرهنگی هنری قدرولایت در این پروژه و کار پژوهشی شما چه نقشی در مراحل مختلف داشت؟ سوابق کار تألیفی شما با مؤسسه چقدر است، چه کتابهای شما توسط مؤسسه منتشر شده و بازخور آن چطور بوده است؟
در واقع سؤال مذکور از چندین پرسش تشکیل یافته است که هر یک از آنها پاسخ جداگانه میطلبد. پیش از هر چیز باید بگویم سابقة شیوهای که برای نگارش کتاب «من تقی زاده هستم» به کار بردم با سابقه و همکاریم با مؤسسه قدرولایت عجین و قرین است با این توضیح که در سال 1380 مستقلاً کتابی به نام «زنان عاشورایی و دختران شیطان» نوشتم و به مؤسسه ارائه دادم مؤسسه قدرولایت این کتاب را مناسب تشخیص داد و آن را در سال 1389 چاپ کرد. این کتاب که در همان دهة 80 به چاپ جهارم و پنجم رسید، شیوهاش خیلی نزدیک به شیوة کتاب «من تقی زاده هستم» میباشد. بعد از این نیز عناصری از این شیوه را در دو زندگینامة داستانی که برای انجمن قلم نوشتم، به کار بردم و کتابهای «رازهای رامیرا» (زندگینامه داستانی علامه جرجانی) و «ترنم های تنهایی» (زندگی نامه داستانی نراقی) را به رشته تحریر درآوردم . بنابراین، آنچه به نام «من تقی زاد هستم»، نوشتم با این سابقه در شیوه و سبک پدید آمد. البته هر یک از این چهار کتاب، همچنانکه شباهتهایی در سبک و شیوه دارند، از تفاوتهایی نیز برخوردار میباشند.
بدین ترتیب، روشن میشود که سابقه همکاریام با مؤسسه فرهنگی هنری قدرولایت به 17 – 18 سال پیش باز میگردد، سابقهای که با نوشتن کتاب «زنان عاشورایی و دختران شیطان» آغاز شد، سپس در سال 1388 کتابی به نام «دروغ پردازی و دجال گری علیه دولت نبوی و علوی» نوشتم و به مؤسسه ارائه دادم. این کتاب نیز در سال 1389 به همت مؤسسه به زیور طبع آراسته شد.
مؤسسة قدرولایت در چند سال اخیر پیرامون سبک زندگی اسلامی و ایرانی، نگارش مجموعهای را تصویب کرد که تا کنون توانستهام پنج جلد از این مجموعه را با همفکری مؤسسه بنگارم.
و اما آخرین کتابی که مؤسسه فرهنگی هنری قدرولایت از من منتشر نموده است، همان کتاب «من تقی زاده هستم» میباشد که پیش از این درباره اش صحبت به میان آمد، ولی نکتهای که لازم است در این باره گفته شود این است که فکر اولیة سامان یافتن کتاب من تقی زاده هستم، مربوط به مدیر مؤسسه قدرولایت است، یعنی بعد از آنکه ایشان دو سه بار ابراز نظر و علاقه کردند که تاریخ معاصر، به شکلی از زبان تقی زاده بیان شود، این طرح در مؤسسه تصویب شد و آن گاه من مشغول کار شدم و فعلاً جلد اول آن را به صورتی که اکنون وجود دارد، به رشته تحریر در آوردم.